Presentatie Boekman 85 & Nieuwjaarsborrel

Dinsdag 25 januari organiseerden de Boekmanstichting en Kosmopolis Rotterdam in de Arminiuskerk in Rotterdam een nieuwjaarsprogramma over het thema van Boekman 85, kunst & religie. Na een welkomstwoord van Liane van der Linden, directeur van Kosmopolis Rotterdam, bracht een koor bestaande uit leden van drie verschillende religieuze koren een openingslied ten gehore.
Vervolgens leidde gespreksleider Farid Tabarki het programma in en nodigde de deelnemers aan de paneldiscussie uit zich kort te introduceren. Lieke Benders en Babeth VanLoo zullen de lezers van Boekman al bekend voorkomen. In nummer 85 was er aandacht voor hun manier van werken waarbij religie als belangrijke inspiratiebron dient. Benders met theatervoorstellingen op locatie, onder andere in kloosters. VanLoo is programmadirecteur van de Boeddhistisch Omroeporganisatie en maakt daarnaast zelf documentaires en installaties. Haar boeddhistische overtuiging speelt daar een belangrijke rol in. Naast Benders en VanLoo namen Salah Edin en Bright O. Richards achter de tafel plaats. Salah Edin is een pseudoniem van Abid Tounssi. Hij kwam vooral in het nieuws vanwege zijn gelijkenis met Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh. Daarop volgend gebruikte Geert Wilders per abuis een afbeelding van Salah Edin in zijn film Fitna. De naam Salah Edin is rechtstreeks afkomstig uit de Koran. Het is de naam van de aanvoerder van de moslims in de Kruisvaardersoorlogen. Op het moment dat Richard Leeuwenhart, de Engelse koning, ziek is, besluit hij vermomd als arts het kamp van de tegenstander binnen te gaan en zijn tegenstander te genezen, in plaats van gebruik te maken van dit zwakke moment. Edin heeft een Nederlandstalige en Arabische cd uitgebracht. April 2011 moet zijn nieuwe album in de winkels liggen. Als laatste gaf Bright O. Richards een korte introductie. Hij is opgegroeid in Liberia en pendelde daar tussen de grote stad, waar zijn ouders woonden, en het platteland, waar zijn grootouders woonden. Na zijn verhuizing naar Nederland legt hij zich vooral toe op toneelvoorstellingen waarin hij verschillende religies bij elkaar wil brengen. Alle vier de panelleden hebben een religieuze achtergrond, waarvan Edin en VanLoo praktiserend gelovige zijn, Richards opgegroeid is met het animisme, waarin geesten en spiritualiteit een grote rol spelen, en Benders een katholieke opvoeding had, maar niet meer praktiserend is.
Staat Boekman 85 vooral in het teken van de concurrentie tussen kunst en religie, de discussie ging langzaam maar zeker de kant op van een vergaande samenwerking die beide ten goede zou kunnen komen. Farik Tabarki had een aantal vragen voorbereid die hij aan elk van de panelleden voorlegde. Zoals wat de invloed van religie is in je werk en hoe zich dat doet gelden. Bij Babeth VanLoo uit haar religieuze overtuiging zich vooral in de manier van werken, het contemplatieve karakter van wat ze maakt. Het valt niet mee om in deze tijden waarin alles steeds sneller en korter moet slow television te maken. Ze was er van overtuigd dat juist in deze tijd een omroep met boeddhistische inslag belangrijk is. Lieke Benders is vooral benieuwd naar hoe anderen religie beleven. Zoals ze in haar inleiding aangaf was haar opvoeding katholiek, maar werden de wonderen niet aan haar geopenbaard. Toen ze met haar opa naar een huilend Mariabeeld ging, had haar opa de tranen op zijn handen, maar zelf merkte ze niets. Ze wil het heel graag beleven, maar het lukt niet. Vandaar haar fascinatie voor mensen bij wie het wel doordringt, zoals de nonnen in een klooster. Bij Salah Edin uit zijn religieuze overtuiging zich vooral in het doorgeven van het geweldloze in de islam. Hij stuit hierbij vooral op onbegrip en misverstand. Mensen gaan toch al snel af op zijn uiterlijk en zien hem dan als extremist. Zo gaat iedereen er maar vanuit dat hij een baard heeft vanwege zijn geloof, maar het is omdat zijn huid bij scheren irriteert. Ook Richards probeert in zijn voorstellingen de verschillende geloven met elkaar te verbinden of op z’n minst voor elkaar open te laten staan. Wanneer de discussie zich vervolgens verplaatst naar wat kunst voor religie kan betekenen, sluiten de meesten zich bij Richards aan dat het de geloven dichter bij elkaar kan brengen. Voor VanLoo ligt het vooral in het stilstaan bij de inhoud, kunst kijken als een soort van mediteren. Edin ziet de verbinding niet zo voor zich en kan zich niet voorstellen dat bijvoorbeeld zijn nummers in de moskee ten gehore worden gebracht. Benders spreekt zich duidelijker voor een scheiding uit, het een is bij haar niet in dienst van het ander. Kunst is voor haar wat religie voor de nonnen is, waar ze een aantal van haar voorstellingen geeft. De discussie maakt in vooral duidelijk dat ieder religie op zijn eigen manier beleeft, waarbij het voor de een veel directer op het werk betrokken is, zoals bij Babeth VanLoo. Richards ziet het vooral als een verzameling verhalen, die eigenlijk allemaal hetzelfde vertellen. Door dat duidelijk te maken wil hij ze dichter bij elkaar brengen. Ook Salah Edin wil met zijn teksten de verschillende religieuze overtuigingen dichter bij elkaar brengen.
Na een korte discussie met de zaal, sluit Cas Smithuijsen, directeur van de Boekmanstichting, de bijeenkomst af. Voor de aanwezigen het glas heffen, voorziet het gemengd religieuze koor de aanwezigen nog van een spirituele boodschap.

André Nuchelmans

Eurosonic/Noorderslag 2011

Alweer een week geleden was in Groningen de jaarlijkse bijeenkomst van iedereen die in Nederland iets met popmuziek te maken heeft. Eurosonic/Noorderslag was toe aan haar 25e editie en heeft ook internationaal een steeds belangrijkere positie weten te verwerven. Elk jaar staat het Eurosonic festival voor aanstormend talent in het teken van een land. De bands die optreden zijn niet alleen interessant voor de Nederlandse programmeurs en platenbonzen, maar net zo goed voor hun buitenlandse collega’s. Er zijn dan ook steeds meer vertegenwoordigers uit buurlanden als Duitsland en België bij de optredens en seminars aanwezig. Ontstaan als een festival waar Nederlandse bands het tegen hun Belgische collega’s opnemen, is Eurosonic/Noorderslag inmiddels een vierdaags evenement, waar niemand uit de popsector meer om heen kan.

Zoals elk jaar zijn er overdag seminars waarin diverse actuele zaken aan de orde komen. De duur van zo’n seminar is een uur, gevolgd door een half uur pauze, waarin aardig wat genetwerkt en bijgekletst wordt. Na zo’n lang weekend Groningen ben je weer helemaal op de hoogte, zowel van wat er zich allemaal achter de schermen als op het podium afspeelt. De conferentiegids is elk jaar dikker en het is dan ook een heel gepuzzel om te bepalen waar je naar toe wilt en waar je uiteindelijk naar toe kunt. Zoals elk jaar concentreer ik me zoveel mogelijk op de beleidsgerelateerde onderwerpen, en probeer daarnaast ook nog een beetje de ontwikkelingen in de muziekindustrie te volgen.

Donderdag stond, zoals ook voorgaande jaren, deels in het teken van het gemeentelijk beleid. Waar het in het verleden nog wel eens moeilijk was om gemeentelijke ambtenaren in het popbeleid te interesseren, is het nu geen probleem de kleine zaal in de Oosterpoort drie uur achtereen te vullen. Het zijn ook steeds minder de gefrustreerde muzikanten die het woord vragen om ambtenaren om uitleg te vragen, maar meer de ambtenaren of medewerkers van een poppodium die geïnteresseerd zijn in het succesverhaal van een ander.
Het verhaal van Gerard Marlet zal de Boekmanlezer inmiddels bekend in de oren klinken. Ook in de Oosterpoort legde hij het belang van de aanwezigheid van (pop)podia voor de aantrekkelijkheid van een stad uit. Een logisch verhaal en een reden te meer om toch vooral niet op lokaal niveau op de podiumkunsten te bezuinigen. Het daar op volgende panel stonden twee steden centraal: Rotterdam en Den Haag. In Rotterdam wil het maar niet lukken om een goede podiuminfrastructuur op te bouwen. De gemeente zag eerst Nighttown ten onder gaan en niet lang daarna volgde ook het iets kleinere Watt. Een aderlating voor een levende popscene die de gemeente voorlopig tracht op te lossen door een budget uit te trekken om het andere podia en locaties mogelijk te maken popmuziek te programmeren. Den Haag pakt het voortvarender aan, daar is popmuziek het uithangbord waar de stad zich mee profileert. Citymarketeer en hoofd kunsten lichtten hun aanwezigheid als stad op het Amerikaanse festival South By South West toe. Daarnaast proberen ze via bands hun naamsbekendheid te vergroten. Zoals Bono van U2 bij aanvang van elk optreden het publiek verwelkomt met de tekst ‘We’re U2 from Dublin’, zo ziet de marketingafdeling van Den Haag dat Kane of Anouk ook graag doen. Verrassende uitkomsten waren er ook bij het panel Muziekwinkels. Zijn ze er nog? Zo blijkt de verkoop van cd’s (en lp’s) artiesten toch nog van de meeste inkomsten te voorzien. Digitale downloads zijn voor niet meer dan 7% van de omzet verantwoordelijk. Het is niet echt als verrassing te zien dat winkels die zich meer in randgenres specialiseren meer overlevingskansen hebben dan de grote zaken die zich op de mainstream popmuziek richten. Al is ook Plato gedwongen meer randartikelen als boeken en dvd’s te gaan verkopen om de inkomsten op peil te houden.

Voor vrijdag had ik een aantal internationale panels uitgekozen. Allereerst was dat Less tours, less tickets. Optredens worden door de dalende cd-verkoop steeds belangrijker voor inkomsten. Alhoewel de inkomsten uit optredens vooralsnog stijgen, daalt het aantal geprogrammeerde optredens op podia en festivals. Conclusie: de prijzen van kaartjes gaan omhoog. In een levendige discussie probeerden organisatoren waaronder agenten en programmeurs uit Engeland, Duitsland, Zwitserland en Nederland te achterhalen hoe dit nu komt. Belangrijke afwezige in het live-circuit zijn de grote namen, die de stadions uit kunnen verkopen. Er zijn wel steeds meer bandjes, maar er is eigenlijk niemand meer die tot het segment van publiekstrekkers als The Rolling Stones of Bon Jovi (de grootste verdieners in het internationale circuit) door kunnen dringen.
Dezelfde dag stonden ook interviews op het programma met coryfeeën als Fred Goodman (wiens Fortune’s Fool in het voorjaarsnummer door Gijsbert Kamer wordt besproken) en blogger Bob Lefsetz. Goodman hield een mooi en interessant verhaal over Edgar Bronfman, Jr. die zich koste wat kost in de muziekindustrie wilde doen gelden en bedenker van de zogenaamde 360 graden deals. Bob Lefsetz sloot de dag af zoals alleen hij dat kan. Wie zijn blogs leest weet je wat van hem kunt verwachten. Aan de hand van een rad van fortuin met daarop verschillende onderwerpen, vulde spraakwaterval Lefsetz met gemak zijn uur zonder een moment te vervelen. Onderwerpen die revue passeerden: advocaten, spotify, Justin Bieber, downloads. Hij maakte niet uit wat er gedraaid werd, Lefsetz hoefde niet na te denken, maar begon direct zijn verhaal. Een enerverend onderdeel waar je gelouterd de zaal weer verliet in afwachting van mans blogs. Tussendoor was er nog een lezing van Arno Prins van onderzoeksbureau MusicResearch.nl. Hij hield een verhaal over het onderzoek dat hij doet naar bijvoorbeeld muzieksmaken van verschillende leeftijdsgroepen en in verschillende delen van het land. De gegevens van dit soort onderzoek zijn niet alleen bruikbaar voor podia bij hun programmering, maar kunnen ook aan de wethouder overlegd worden als onderbouwing van het belang van een poppodium.

De laatste dag koos ik voor een panel over de succesvolle inzet van sociale media. Niels Aalberts van Eerste Hulp bij Plaatopnamen (EHPO) deed uit de doeken hoe je sociale media als twitter en facebook in kunt zetten om je product succesvol op de markt te zetten. Bas Kennis (bassist bij Bløf) en Bram de Wijs (drummer en de helft van het management van Only Seven Left) vulden het verhaal van Aalberts aan met praktijkvoorbeelden. Zo vertelde Kennis dat Bløf binnen afzienbare tijd twee keer de site van nu.nl haalde dankzij tweets van de chauffeur dat de vrachtwagen vast zat en van een onbekende die een grap uithaalde door het bericht de wereld in te sturen dat Bløf uit elkaar ging. Het blijkt moeilijk te voren in te schatten wat effect heeft, maar het blijkt wel van belang om je in de sociale media te storten om je achterban betrokken te houden. Het panel kreeg aan het eind van de dag nog een vervolg toen Erwin Blom van The Crowd (meer dan 10.000 volgers op zijn twitteraccount!) een overzicht gaf van de recentste ontwikkelingen, gevolgd door presentaties van een aantal nieuwe diensten. Tussendoor was er nog een knullige talkshow Beleving als headliner. De gespreksleiders van Kits zonder blog brabbelden er maar wat op los en presenteerden een volslagen nietszeggend onderzoek (ze hadden 30 mensen ondervraagt en presenteerden het als belangwekkende gegevens). Het waren vooral de panelleden die op eigen kracht het onderwerp nog enigszins de moeite waard maakten. Desalniettemin was het weer erg prettig en zinvol om drie dagen bijgepraat te worden over wat er zoal in de popsector speelt, zeker als je dan met wat mooie optredens kunt besluiten.

André Nuchelmans

Talk of the Town. Beyond black box & white cube

In Pakhuis de Zwijger in Amsterdam vond dinsdagavond 18 januari een drukbezocht debat plaats binnen de reeks Talk of the Town. Stoelen moesten worden bijgesleept, desondanks kon niet iedereen plaatsnemen. Op het programma stond de presentatie van en discussie over de publicatie ‘Beyond black box & white cube. Hoe we onze musea en theaters kunnen vernieuwen’ van Johan Idema en Roel van Herpt, werkzaam bij adviesbureau LAgroup. Veel musea en theaters die de laatste jaren in Nederland zijn gebouwd zien er uit als zwarte en witte dozen, als bunkers, ze zijn introvert en niet-laagdrempelig, legde Idema in zijn presentatie uit. Cultuurgebouwen zouden juist aantrekkelijker, laagdrempeliger en veelzijdiger moeten zijn. Vooral nu de legitimatie voor cultuursubsidies afneemt mogen ze de aansluiting met het publiek niet verliezen, benadrukte hij terecht. Aan de hand van beelden op grote projectieschermen gaf hij een heldere toelichting op zes criteria of voorstellen, die de auteurs in het boek uitwerken, ter verbetering van ‘gesloten’ gebouwen. Deze voorstellen benadrukken dat de architectuur van het gebouw moet laten zien wat het museum of theater te bieden heeft, dat het voor publiek prettig moet zijn om in het gebouw te verblijven, dat het gebouw meer dan één functie heeft, dat het vooral transparant is, open en licht, dat het gebouw als theater/museum herkenbaar is en dat het past in de omgeving. Vernieuwing is werkelijk urgent, riep Idema, want de kunsten, het publiek, de techniek, de architectuur veranderen ook. Gebouwen mogen daar niet op achter blijven. 'Het kan in het buitenland, waarom dan niet hier?' Gespreksleider Ruben Maes vroeg hem of Amsterdam misschien voorbeelden kent van ‘ideale’ cultuurgebouwen die voldoen aan de zes criteria. Wellicht het Nieuwe DeLaMar Theater? Idema reageerde voorzichtig, maar oordeelde toch negatief over het theatergebouw. ‘Je kunt van binnen niet naar buiten kijken, en van buiten kun je niet zien wat er binnen gebeurt’, aldus Idema. En de nieuwe entree van de Stadsschouwburg is weliswaar aangenaam, maar teveel een horecagebeuren.

Sandra den Hamer, directeur van het EYE Filminstituut Nederland in Amsterdam-Noord, schoof aan op het podium. Zij gaf een toelichting op de bijna voltooide nieuwbouw op het voormalige Shell-terrein. Idema was enthousiast over het gebouw, ‘het voldoet maar liefst aan vier van de zes criteria’, maar ook kritisch. Hij noemde de buitenkant van het gebouw introvert, gesloten als een oester. Den Hamer vond ‘oester’ geen naar woord, het bleek zelfs een gangbare metafoor te zijn voor het gebouw! Zij betreurde de nadruk op de vorm in het betoog van Idema en het gebrek aan aandacht voor de inhoud. ‘De inhoud is toch het allerbelangrijkste’. Maar ze had wel degelijk oog voor de nadelen van de vorm. Die noemde ze ‘dwingend’, want geen muur is recht, 'en dat is niet praktisch', en de architect is bovendien vergeten de horecaruimte van een opslagruimte te voorzien…

De volgende gasten die aanschoven waren Patrick van Mil (zakelijk directeur Stedelijk Museum) en Mels Crouwel (architect van het vernieuwde onderkomen aan het Museumplein). Crouwel was het met Den Hamer eens over de vorm/inhoud kwestie. Zelfs wanneer een gebouw voldoet aan de zes criteria van Idema wil dat bovendien nog niet zeggen dat je een ideaal gebouw hebt. Van Mil viel hem bij. Hij kent museumgebouwen die zeer transparant zijn, met veel prachtige raamoppervlakken, maar die een regelrechte ramp zijn voor personeel, collectie en publiek. Kortom, een recept voor een volledig geslaagd gebouw bestaat niet. Crouwel vond bovendien dat Idema en Van Herpt verder in de toekomst hadden moeten kijken, in plaats van zich te baseren op de bouwpraktijk van de afgelopen vijf jaar. Belangrijk noemde hij de veranderbaarheid van een gebouw, de mate waarin het gebouw kan worden aangepast aan nieuwe wensen. Het in de zaal geopperde plan om een rijksschouwburgcommissie in het leven te roepen (in het verleden bedacht, maar nooit gerealiseerd) vond geen weerklank op het podium. Het VSCD heeft overigens al een commissie die adviezen geeft, merkte een medewerkster van de vereniging in de zaal op.

Tot slot van de discussie werd nog eens door Idema benadrukt dat cultuurgebouwen, net als de programmering, een belangrijke functie hebben in het aantrekken van publiek. Daar was iedereen het over eens. Na een flitsende, maar te snelle diapresentatie van DUS Architects door Hans Vermeulen, kreeg Maarten Kloos (ARCAM) het slotwoord. Hij noemde de publicatie niets minder dan een ‘hartstikke leuk boek’, vol mooie plaatjes, dat je graag in handen neemt in de wachtkamer van de tandarts… Maar: het zet wel aan tot denken over architectuur, aldus Kloos.

Het gevoel dat het enthousiasme over de publicatie onder de aanwezigen aan het eind van de bijeenkomst minder groot was dan bij aanvang, drong zich op.



U kunt ‘Beyond the black box and the white cube’ bestellen voor € 39,50, via Lagroup Leisure Arts Consulting, www.lagroup.nl, of de betere boekhandel, ISBN 978-94-90534-02-8. U kunt het ook lenen bij de bibliotheek van de Boekmanstichting (signatuur 10-403). De bibliotheek is geopend op werkdagen van 9 tot 17 uur, zie www.boekman.nl.

Jack van der Leden

Mecenaat en sponsoring: mogelijkheden en beperkingen

‘We gaan het vanmiddag hebben over geld, heel belangrijk in deze tijd!’ Met deze woorden opende Ruben Maes de bijeenkomst ‘Mecenaat en sponsoring: mogelijkheden en beperkingen’, dinsdag 11 januari. Gasten waren Julienne Straatman, Jonne Verburg en Renée Steenbergen. Zij hielden een korte inleiding, vervolgens legde Maes ze een aantal vragen voor en leidde de discussie met de zaal. Het MC Theater op het Westergasfabriekterrein was tot de nok gevuld met circa 250 belangstellenden. Julienne Straatman (Straatman Strategisch Advies) kreeg als eerste het woord. De relatie met het publiek is voor culturele instellingen van cruciaal belang, was de kern van haar felle betoog. Het is tijd voor zelfreflectie, herpositionering. Instellingen moeten leren aangeven wat hun meerwaarde is, zodat ook de burgers buiten de ‘inner circle’ zich meer betrokken gaan voelen. Pas dan zal de particuliere sector bereid zijn om met geld over de brug te komen. Haar adviezen aan de culturele sector: professionaliseren, strategische allianties aangaan, public relations op een hoger niveau brengen. ‘U heeft goud in handen, laat het u niet ontglippen’. Ze gaf een aantal pijnlijke voorbeelden van museumdirecteuren die de plank volledig misslaan in hun contacten met schenkers van geld en kunstvoorwerpen. Dat mag niet meer voorkomen. Weinig hoopvol was de daaropvolgende boodschap van Jonne Verburg, oud-directeur van SNS Reaalfonds. Hij legde uit dat de vermogensfondsen door de economische crisis ongeveer 30 procent van hun vermogen verloren. Konden ze in 2008 nog 3 miljard uitdelen, nu hebben ze nog maar 1 miljard euro te besteden. Aanvragen zullen daarom veel strenger beoordeeld gaan worden. De fondsen gaan daarbij wellicht, net als de overheid, naar de hoeveelheid publiek kijken. Hij sloot zich aan bij de uitspraak van Straatman over het belang voor kunstinstellingen van marketing en communicatie. Renée Steenbergen legde daarna uit dat vooral ‘kleine gevers’ door instellingen gekoesterd moeten worden. Aan ‘vrienden’ heb je niet veel, want ze brengen geen geld in het laatje, maar… het kunnen ooit gevers worden. Dus: beschouw de vriendenverenigingen als kweekvijvers. Communicatie, public relations, ook bij Steenbergen veelgehoorde begrippen. Ze drong er bij de instellingen op aan eindelijk eens te leren hoe je tactvol en vriendelijk met je geldschieters omspringt. Net als Straatman noemde ze tenenkrommende voorbeelden van instellingen die hun eigen mecenassen niet eens uitnodigen, of, erger, niet herkennen en begroeten. ‘Maar waarom toch altijd die negatieve voorbeelden’, klaagde iemand uit de zaal, ‘het zal toch ook wel eens goed gaan?’ Steenbergen reageerde fel. Feiten zijn feiten, riep ze. Wat we ook moeten leren, ging ze verder, is ‘dankjewel’ zeggen. We moeten niet alleen leren geld te vragen, maar ook na ontvangst voor de bijdrage te danken. ‘Een mecenas is geen pinautomaat’.
Josine Meurs kreeg na afloop van de bijeenkomst gelegenheid om Publiek, vereniging voor cultuur te promoten, zie www.publiek.nl.
Kunsten92 publiceert een dezer dagen een verslag van de bijeenkomst op www.kunsten92.nl
Informatie over sponsoring, mecenaat en subsidies kunt u vinden in de bibliotheek van de Boekmanstichting. Raadpleeg de online catalogus, http://boekman.nl/. U kunt de studiezaal op Herengracht 415 op werkdagen bezoeken van 9 tot 17 uur.

Jack van der Leden